Ciemieniucha – jak ją zwalczyć? 

Ciemieniucha najczęściej objawia się żółtymi, złuszczającymi płatkami na skórze głowy. Pojawia się u najmłodszych, budząc niepokój u rodziców. Nie ma jednak powodu, żeby się martwić – ta dolegliwość zazwyczaj przebiega łagodnie i nie wiąże się z bólem ani swędzeniem. Jedyny dyskomfort, jaki wywołuje ciemieniucha, to estetyczny. Aby się jej pozbyć, w większości przypadków wystarczy odpowiednio pielęgnować skórę. 

Czym jest ciemieniucha?

Ciemieniucha stanowi odmianę łagodnego łojotokowego zapalenia skóry. Jest dość powszechną przypadłością u niemowląt i nie oznacza niczego groźnego. Najczęściej występuje na owłosionej skórze głowy w okolicy ciemiączka, ale może też pojawić się w okolicach uszu, na twarzy – zwłaszcza na brwiach lub w okolicach nosa, na tułowiu lub w okolicy pieluszkowej.

Pierwszym objawem ciemieniuchy jest wystąpienie białawego nalotu w pobliżu ciemiączka. Następnie tworzą się tłuste, żółtawe, łuszczące się płatki. Są one skutkiem nadmiernego wydzielania się łoju. Z czasem łuski powiększają się i stają się coraz grubsze, a skóra głowy jest widocznie zaczerwieniona. Przy dużym nasileniu objawów łuski mogą pokryć całą owłosioną skórę głowy, tworząc żółtawą skorupę.

Kiedy pojawia się ciemieniucha?

Z reguły ciemieniucha pojawia się w ciągu pierwszych dwóch miesięcy życia dziecka, chociaż może wystąpić także w późniejszym wieku (2 lub 3 lat). Utrzymuje się przez kilka tygodni lub kilka miesięcy, po czym ustępuje. Zwykle nie wymaga leczenia, tylko odpowiedniej pielęgnacji. Bez tego może się rozprzestrzeniać w inne obszary skóry lub przyczynić do wypadania włosów. Nie jest zakaźna  – nie ma więc powodu do obaw, że ktoś inny się nią zarazi.

Przyczyny ciemieniuchy

Bezpośrednio ciemieniucha jest spowodowana przez nadmierne wydzielanie łoju, jednak przyczyny takiego stanu nie zostały jeszcze dokładnie wyjaśnione. Podejrzewa się, że to hormony matki, które krążą jeszcze w organizmie dziecka, pobudzają gruczoły łojowe do intensywniejszej pracy. Według innej teorii głównym powodem nadprodukcji łoju jest niedojrzałość gruczołów łojowych u dziecka.

Obserwuje się również związek między rozwojem ciemieniuchy a kolonizacją skóry przez drożdżaki z rodzaju Malassezia. Zwiększone wydzielanie łoju prowadzi do nadmiernego namnożenia się tych grzybów. Wywołany przez nie stan zapalny jest przyczyną łuszczenia się skóry i nasilenia produkcji łoju – typowych dla ciemieniuchy objawów.

Jak leczyć ciemieniuchę?

Jak już zostało wspomniane, ciemieniucha o łagodnym przebiegu nie wymaga leczenia. Jedynie w poważniejszych przypadkach, gdy ciemieniucha nie ustępuje mimo odpowiedniej higieny i pielęgnacji lub jest rozległa, należy udać się z dzieckiem do specjalisty.

Jak zatem pielęgnować niemowlę dotknięte ciemieniuchą? Na pół godziny przed myciem dziecka należy posmarować mu skórę głowy oliwką, aby zmiękczyć łuski. Następnie należy wyczesać łuski miękką szczotką z naturalnego włosia, a na koniec umyć główkę malucha nawilżającym, delikatnym szamponem. Wszystkie te zabiegi trzeba powtarzać codziennie.

Łusek nie należy odrywać siłą ani wyczesywać, jeśli wcześniej skóra nie została zmiękczona za pomocą odpowiednich środków, np. oliwki. Nie wolno też używać szczotek o ostrym i twardym włosiu. Grozi to zranieniem skóry i nasileniem stanu zapalnego.

Poza tym powinno się chronić dziecko przed ekspozycją na słońce i przegrzaniem, gdyż pocenie się pogarsza objawy ciemieniuchy.

Jakie kosmetyki stosować na ciemieniuchę?

Wsparciem w walce z ciemieniuchą będzie używanie odpowiednich kosmetyków o działaniu nawilżającym i natłuszczającym. Szampony i płyny do kąpieli muszą być łagodne i dostosowane do wrażliwej skóry dziecka. Mydła i szampony przeciwłupieżowe dla dorosłych zazwyczaj są źle tolerowane przez najmłodszych i powodują podrażnienia.

Jakich składników szukać w kosmetykach? W zmiękczaniu łuski doskonale sprawdzą się naturalne oleje, np. olej konopny, olej z czarnuszki, olej kokosowy. Poza tym warto sięgać po kosmetyki zawierające składniki o działaniu łagodzącym – np. pantenol, alantoinę, witaminę E. Dzięki temu skóra dziecka będzie ukojona i wolna od podrażnień.

Naturalne sposoby na ciemieniuchę

Z ciemieniuchą u dziecka można walczyć za pomocą różnych domowych sposobów. Jednym z nich jest peeling z płatków owsianych. Do jego przygotowania potrzebujemy płatków owsianych błyskawicznych. Odpowiednią ich ilość, np. pół szklanki zalewamy wrzącą wodą. Powstaje papka, którą po ostygnięciu możemy nałożyć na skórę dziecka. Papka działa zmiękczająco, ułatwiając usunięcie łusek.

Na ciemieniuchę może się sprawdzić także olej kokosowy. Zastosowany na pół godziny przed kąpielą, natłuści i zmiękczy skórę. Na uwagę zasługują właściwości przeciwgrzybicze i antybakteryjne oleju kokosowego, dzięki którym może zapobiegać pogarszaniu się zmian skórnych.

Skorupę na głowie można spróbować zmiękczyć za pomocą wazeliny. Cienką warstwą wazeliny smarujemy główkę dziecka, po czym zakładamy bawełnianą czapeczkę. Najlepiej pozostawić ją na całą noc i rano wyczesać łuski.

Kiedy udać się z ciemieniuchą do lekarza?

Jeżeli po zabiegach pielęgnacyjnych ciemieniucha nie znika, a wręcz obserwujemy jej nasilenie i rozprzestrzenianie się na kolejne obszary, do tego pojawiają się sączące wykwity lub świąd, powinniśmy skonsultować się z lekarzem. Lekarz może doradzić, jakich środków do pielęgnacji należy używać i w razie potrzeby zapisze leki. Przy nasilonych zmianach skórnych stosowane są działające miejscowo leki przeciwgrzybicze oraz kremy z hydrokortyzonem.

W rzadkich przypadkach ciemieniucha ma ciężki przebieg i niesie ryzyko erytrodemii – uogólnionego stanu zapalnego skóry.

Ciemieniucha a atopowe zapalenie skóry

Ciemieniucha może zostać pomylona z innymi chorobami, na przykład z atopowym zapaleniem skóry (AZS). W obu tych chorobach niektóre objawy mogą wyglądać podobnie. Ponadto zarówno ciemieniucha, jak i AZS często mają swój początek w pierwszych miesiącach życia dziecka. Tym, co pozwala od siebie odróżnić obie choroby, jest: 

• charakterystyczna lokalizacja zmian – w przypadku AZS zmiany skórne pojawiają się przede wszystkim na policzkach, rączkach i nóżkach dziecka, natomiast ciemieniucha zajmuje owłosioną skórę głowy, tułów i okolicę pieluszkową,
• wygląd zmian skórnych – w AZS występują czerwone, suche plamy, które ulegają złuszczaniu, natomiast głównym objawem ciemieniuchy są tłuste, żółte łuski,
• występowanie świądu – ciemieniucha nie powoduje swędzenia, jeśli więc dziecko się drapie i jest niespokojne, najprawdopodobniej mamy do czynienia z alergią.

Co ciekawe, zauważono, że skłonność występowania ciemieniuchy jest większa u dzieci, u których rozwija się później atopowe zapalenie skóry. Dlatego dzieci, u których ciemieniucha postępuje i powstaje np. za uszami i na brwiach, powinno się bacznie obserwować, czy nie pojawiają się u nich oznaki alergii.

Ciemieniucha u dorosłych?

Czy ciemieniucha może wystąpić także u osób dorosłych? Chociaż określenie to odnosi się wyłącznie do dziecięcej postaci łojotokowego zapalenia skóry, sama choroba – łojotokowe zapalenie skóry – może pojawić się również u dorosłych ludzi i dawać identyczne objawy.

Czynnikami ryzyka dla rozwinięcia się łojotokowego zapalenie skóry u dorosłych są między innymi: przetłuszczająca się skóra głowy, zaburzenia hormonalne oraz osłabienie odporności. Jeśli choroba występowała już wcześniej, to niestety może nawracać.

Z łojotokowym zapaleniem skóry u dorosłych walczy się tak samo, jak z ciemieniuchą u dzieci – poprzez pielęgnację. Warto używać preparatów dedykowanych problemowi, ponieważ najlepiej odpowiedzą na potrzeby skóry. Kosmetyki powinny dobrze oczyszczać skórę głowy, delikatnie ją złuszczać, nawilżać i koić. W przypadku nasilonych objawów lepiej pozostawać pod opieką specjalisty, ponieważ zaniedbane łojotokowe zapalenie skóry może powodować nadmierne wypadanie włosów.

Podsumowanie

Ciemieniucha to postać łojotokowego zapalenia skóry u małych dzieci. Przypadłość ta jest powszechna u najmłodszych i przeważnie znika bez leczenia po kilku tygodniach. Jeśli jednak ciemieniucha nie zmniejsza się pomimo wdrożenia zabiegów pielęgnacyjnych, to zaleca się wizytę z dzieckiem u lekarza.

Bibliografia:

1. Sobstyl, Małgorzata & Tkaczuk-Włach, Joanna & Jakiel, Grzegorz. (2010). Diagnostyka hormonalna łysienia kobiet. Przeglad Menopauzalny. 14. 52-55.
2. Wierucka-Rybak, Magdalena. (2015). Wpływ androgenów na skórę kobiet. 10.13140/RG.2.1.1687.8241.